Ponad 60 zidentyfikowanych związków chemicznych o właściwościach biologicznych – to właśnie ich obecność skłania do prowadzenia kolejnych badań nad korzystnym wpływem ekstraktów z owoców niepokalanka na różne aspekty zdrowia.

W ostatnich latach najczęściej przyglądaliśmy się jego działaniu u pacjentek z zaburzeniami hormonalnymi. Czy suplementacja Vitex agnus-castus L. faktycznie może mieć potencjał we wspomaganiu terapii?

Niepokalanek – dlaczego warto zwrócić uwagę na jego owoce?

Zanim szczegółowo omówimy cenne właściwości związków ekstrachowanych z niepokalanka, przyjrzyjmy się krótko jego podstawowej charakterystyce.

Vitex agnus-castus L.:

• roślina zaliczana do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae),
• naturalnie występuje na terenach śródziemnomorskich i w Azji Zachodniej,
• rośnie wzdłuż rzek, strumieni i wybrzeży,
• osiąga od 3 do 6 metrów wysokości,
• jej owoce dojrzewają między październikiem a listopadem. [1, 2, 3]

To właśnie z owoców – ciemnobrązowych, błyszczących pestkowców pokrytych sinym nalotem o średnicy 3-4 mm – pozyskuje się największe ilości związków aktywnych, które następnie wykorzystuje się w produkcji suplementów diety. [3, 4]

Substancje aktywne Vitex agnus-castus L. – jakich składników szukać w suplementach?

Owoce niepokalanka dostarczają ponad 20 różnych flawonoidów, 10 irydoidów, 12 terpenów oraz rzadkich laktonów diterpenowych, których obecność nie została wcześniej opisana w innych gatunkach roślin. [3]

Największą wartość mają preparaty standaryzowane na agnuzyd – irydoid, który odpowiada za wpływ niepokalanka na modulację (kontrolowanie, normowanie) aktywności przedniego płata przysadki mózgowej – szczególnie w przypadkach nadmiernego wydzielania prolaktyny. [3, 5]

• Spośród składników bioaktywnych, które można pozyskać z Vitex agnus-castus L. , to właśnie agnuzyd uznaje się za związek o najlepiej udokumentowanym profilu neurohormonalnym. Jego obecność w ekstrakcie świadczy o wysokiej jakości surowca i dużym potencjale terapeutycznym – zwłaszcza z perspektywy wsparcia terapii zaburzeń związanych z cyklem menstruacyjnym i łagodzenia objawów PMS. [5, 6, 7]

Właściwości niepokalanka – jakie efekty może przynieść suplementacja?

Poza potwierdzonym wpływem ekstraktu z owoców niepokalanka na gospodarkę hormonalną kobiet, jego właściwości prozdrowotne nie ograniczają się jedynie do korzyści związanych z cyklem menstruacyjnym.

Wyciągi z owoców i liści Vitex agnus-castus L. analizowano pod kątem działania przeciwdrobnoustrojowego, przeciwzapalnego i cytotoksycznego – w każdym z tych obszarów pojawiły się interesujące wyniki. [8, 9, 10]

W badaniach in vitro potwierdzono ich skuteczność wobec bakterii Staphylococcus aureus i drożdżaków Candida albicans, a także ich zdolność do ograniczania stresu oksydacyjnego na poziomie komórkowym​​. [1, 2, 8]

W modelach zwierzęcych ekstrakty roślinne redukowały parametry zapalne, zmniejszały nasilenie zmian zwyrodnieniowych w kościach i wpływały korzystnie na profil lipidowy krwi. [10, 11]

Analizowano także neuroprotekcyjny wpływ suplementacji – w jednym z badań podawanie wyciągu przez 30 dni zmniejszyło rozległość zmian poudarowych i zwiększyło ekspresję cytokin przeciwzapalnych​. [12]

Roślina może stanowić obiekt dalszych badań w kierunku leczenia chorób zapalnych, neurodegeneracyjnych i metabolicznych – zwłaszcza tam, gdzie potrzebne są łagodniejsze interwencje terapeutyczne.[15]

Katarzyna Szafraniec
Dietetyk kliniczny

Absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów
Śląskich we Wrocławiu. Specjalizuje się w dietetyce
klinicznej i prowadzeniu edukacji żywieniowej.

Bibliografia

1. Zhelev, I., Petkova, Z., Kostova, I., Damyanova, S., Stoyanova, A., Dimitrova-Dyulgerova, I., … & Sayed, A. A. (2022). Chemical composition and antimicrobial activity of essential oil of fruits from Vitex agnus-castus L., growing in two regions in Bulgaria. Plants, 11(7), 896.
2. Boujbiha, M. A., Chahdoura, H., Adouni, K., Ziani, B. E. C., Snoussi, M., Chakroun, Y., … & Mosbah, H. (2023). Wild Vitex agnus-castus L.: phytochemical characterization, acute toxicity, and bioactive properties. Molecules, 28(13), 5096.
3. Adamov, G. V., Rendyuk, T. D., Saybel, O. L., Dargaeva, T. D., Tsitsilin, A. N., & Bokov, D. O. (2022). Vitex agnus-castus: Botanical features and area, chemical composition of fruit, pharmacological properties, and medicinal uses. Journal of Applied Pharmaceutical Science, 12(3), 034-044.
4. Berrani, A., Marmouzi, I., Bouyahya, A., Kharbach, M., El Hamdani, M., El Jemli, M., … & Bengueddour, R. (2021). Phenolic compound analysis and pharmacological screening of Vitex agnus-castus functional parts. BioMed Research International, 2021(1), 6695311.
5. Zeqiri, A., Dermaku-Sopjani, M., & Sopjani, M. (2022). The mechanisms underlying the role of Vitex agnus-castus in mastalgia. Bratislava Medical Journal/Bratislavské Lekárske Listy, 123(12).
6. van Die, M. D., Burger, H. G., Teede, H. J., & Bone, K. M. (2013). Vitex agnus-castus extracts for female reproductive disorders: a systematic review of clinical trials. Planta medica, 79(07), 562-575.
7. Ghadge, S. D., Suryawanshi, A. D., Deshmukh, A. S., Bidve, V. A., & Abhang, A. S. (2025). An Overview on Health Benefits of Chasteberry Plant. Journal of Clinical Case Reports and Clinical Case Studies, 1(01-2025).
8. Souto, E. B., Durazzo, A., Nazhand, A., Lucarini, M., Zaccardelli, M., Souto, S. B., … & Santini, A. (2020). Vitex agnus-castus L.: main features and nutraceutical perspectives. Forests, 11(7), 761.
9. Drioua, S., Azalmad, H., El-Guourrami, O., Ameggouz, M., Benkhouili, F. Z., Assouguem, A., … & Doukkali, A. (2024). Phytochemical screening and antioxidant activity of Vitex agnus-castus L. Open Chemistry, 22(1), 20230190.
10. Abu-Raghif, A. R., Sahib, H. B., & Abbas, S. N. (2015). Anti-hyperlipidemic effect of Vitex agnus castus Extracts in Mice. Int. J. Pharm. Sci. Rev. Res, 35, 120-125.
11. Eftekhari, M. H., Rostami, Z. H., Emami, M. J., & Tabatabaee, H. R. (2014). Effects of “vitex agnus castus” extract and magnesium supplementation, alone and in combination, on osteogenic and angiogenic factors and fracture healing in women with long bone fracture. Journal of research in medical sciences: the official journal of Isfahan University of Medical Sciences, 19(1), 1.
12. Alimohamadi, R., Fatemi, I., Naderi, S., Hakimizadeh, E., Rahmani, M. R., & Allahtavakoli, M. (2019). Protective effects of Vitex agnus-castus in ovariectomy mice following permanent middle cerebral artery occlusion. Iranian Journal of Basic Medical Sciences, 22(9), 1097.

Celem wpisów na blogu jest przedstawienie informacji, poglądów, opinii opartych na wynikach prac badawczych i literaturze ogólnodostępnej. Substancji opisywanych na blogu nie należy traktować jako lekarstw lub produktów farmaceutycznych stosowanych w procesie leczenia chorób. Głównym celem wpisów jest propagowanie zdrowego trybu życia i zbilansowanej diety.

Wszelkie informacje zawarte na blogu objęte są prawami autorskimi majątkowymi. Prawa autorskie przysługują Pharmovit Dystrybucja Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Płocku przy ulicy Kostrogaj 9D. Wszelkie kopiowanie całości bądź części informacji zawartych na blogu bez uprzedniej pisemnej zgody Pharmovit Dystrybucja Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest zabronione.