Betaina, znana również jako trimetyloglicyna (TMG), to organiczny związek chemiczny, który odgrywa istotną rolę w wielu procesach biologicznych. Jest pochodną glicyny, najprostszego aminokwasu białkowego. Poznaj zalety wynikające z jej suplementacji.

Betaina – budowa chemiczna i występowanie

Naturalnie betaina występuje w organizmach roślinnych i zwierzęcych. Jej nazwa pochodzi od buraka (łac. Beta vulgaris), z którego po raz pierwszy została wyizolowana. Niezbędna człowiekowi do prawidłowego metabolizmu, betaina może być syntetyzowana z choliny lub pochodzić bezpośrednio z diety. Posiada grupę aminową i grupę karboksylową, co czyni ją aminokwasem, choć nie jest klasycznym aminokwasem, ponieważ betaina nie jest budulcem białek.

Najbogatszymi źródłami betainy są ziarna zbóż, otręby pszenne, zarodki pszenne, komosa ryżowa, mąka ryżowa, szpinak, burak, bataty i nasiona słonecznika.

Betaina jako donor grupy metylowej i cenny osmoprotektant

W kontekście zdrowia i biologii betaina jest znana przede wszystkim z tego, że przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu homocysteiny i regulacji jej poziomu.

Jednym z kluczowych mechanizmów działania betainy w organizmie uważa się jej zdolność do oddawania grup metylowych (-CH3), biorących udział w wielu przemianach, szczególnie metioniny i choliny. Betaina oddając grupę metylową toksycznemu metabolitowi, homocysteinie, przekształca ją w metioninę, pomagając w ten sposób utrzymać zdrowy poziom tego aminokwasu we krwi.

Obniżając poziom homocysteiny, betaina wspiera zdrowie wątroby, a także może mieć korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy, co jest istotne dla zapobiegania chorobom serca.

Rozmaite zaburzenia w metabolizmie grup -CH3, przy współistnieniu innych czynników, mogą prowadzić do zwiększonego ryzyka chorób układu krążenia, chorób mózgowych i obwodowych, zaburzeń neurodegeneracyjnych, pogorszenia funkcji poznawczych, uszkodzenia neurotransmiterów, rozwoju nowotworów i cukrzycy, czy utrzymywania się przewlekłego stanu zapalnego. Poprzez dostarczanie grup metylowych, betaina wspiera procesy metaboliczne, które są istotne dla prawidłowego funkcjonowania komórek.

Betaina ma także właściwości osmoregulacyjne, co oznacza, że wpływa na proces przemieszczania się wody między komórkami oraz między komórkami a otaczającym je środowiskiem. Oznacza to, że pomaga komórkom utrzymać równowagę wodną, co jest szczególnie ważne w stresujących warunkach, takich jak zmiany ciśnienia osmotycznego. Dzięki tym właściwościom betaina może wspierać zdrowie komórek, a nawet chronić je przed uszkodzeniami spowodowanymi stresem oksydacyjnym.

Dodatkowo, betaina może przyczyniać się do poprawy wydolności fizycznej. Badania wykazały, że suplementacja betainą może wspierać procesy energetyczne w mięśniach oraz zwiększać siłę i wytrzymałość, co czyni ją popularnym składnikiem w suplementach dla sportowców.

Bezpieczeństwo użycia

W ostatnich latach betaina zyskała na popularności jako składnik nowej i funkcjonalnej żywności ze względu na udowodnione korzyści zdrowotne, jakie może zapewnić.

W Europie posiada ona zatwierdzenie do stosowania w żywności, wydane przez Komisję Europejską (KE), która zezwala na bezpieczne stosowanie betainy w żywności w ilości co najmniej 500 mg na porcję i 1,5 g na dzień. Jednocześnie KE zezwala, aby żywość zawierająca w składzie ten niebiałkowy aminokwas była oznaczona w następujący sposób „Betaina przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu homocysteiny”.

Warto również dodać, że betaina jest bezpieczna i stosunkowo dobrze tolerowana przez organizm, jednak jej dzienne spożycie nie powinno przekraczać 4 g, gdyż taka ilość może znacznie zwiększyć poziom cholesterolu we krwi.

Podsumowując, betaina to wszechstronny związek odgrywający kluczową rolę w wielu procesach biologicznych, co czynią ją cennym składnikiem w diecie i suplementacji.

Katarzyna Szafraniec
Dietetyk kliniczny

Absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów
Śląskich we Wrocławiu. Specjalizuje się w dietetyce
klinicznej i prowadzeniu edukacji żywieniowej.

Bibliografia

1. Day C.R., Kempson S.A., Betaine chemistry, roles, and potential use in liver disease. Biochim Biophys Acta. 2016;1860(6):1098-106
2. Patterson K.Y., Bhagwat S.A., Williams J.R., et al. USDA Database for the Choline Content of Common Foods—Release 2. online: http://www.ars.usda.gov/SP2UserFiles/Place/12354500/Data/Choline/C holn02.pdf. (dostęp: 20.02.2025).
3. Ślęczka A., Krzywonos M., Wilk M., et al. Występowanie i rola betainy w życiu organizmów żywych, Nauka Przyroda Technologie. 2015, 9(2): 43
4. Arumugam M.K., Paal M.C., Donohue T.M., et al., Beneficial Effects of Betaine: A Comprehensive Review, Biology 2021, 10(6): 456
5. Gugołek A., Wróbel A., Konstantynowicz M., Wstępne badania nad zastosowaniem betainy w żywieniu norek hodowlanych, Przegl. , 2011, 2: 25–27
6. Ducker G.S., Rabinowitz J.D., One-carbon metabolism in health and disease. Cell Metab. 2017; 25(1): 27-42
7. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 432/2012 z dnia 16 maja 2012 r. ustanawiające wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, innych niż oświadczenia odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci. [(dostęp online: 21.02.2025 r.)]
8. Craig S., Betaine in human nutrition, Am J Clin Nutr 2004;80:539-549
9. Zawieja E.E., Wpływ suplementacji betainą na wskaźniki wysiłkowe i biochemiczne w grupie mężczyzn trenujących CrossFit, Poznań 2021 (Rozprawa doktorska, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu)
10. Hoffman J.R., Ratamess N.A., Kang J., et al., Effect of betaine supplementation on power performance and fatigue, Journal of the International Society of Sports Nutrition. 2009, 6: 7
11. Dobrijević D., Pastor K.; Nastić N., et al., Betaine as a Functional Ingredient: Metabolism, Health-Promoting Attributes, Food Sources, Applications and Analysis Methods. Molecules. 2023, 28: 4824

Celem wpisów na blogu jest przedstawienie informacji, poglądów, opinii opartych na wynikach prac badawczych i literaturze ogólnodostępnej. Substancji opisywanych na blogu nie należy traktować jako lekarstw lub produktów farmaceutycznych stosowanych w procesie leczenia chorób. Głównym celem wpisów jest propagowanie zdrowego trybu życia i zbilansowanej diety.

Wszelkie informacje zawarte na blogu objęte są prawami autorskimi majątkowymi. Prawa autorskie przysługują Pharmovit Dystrybucja Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Płocku przy ulicy Kostrogaj 9D. Wszelkie kopiowanie całości bądź części informacji zawartych na blogu bez uprzedniej pisemnej zgody Pharmovit Dystrybucja Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest zabronione.