Shiitake (Lentinula edodes) to jeden z najbardziej cenionych i popularnych grzybów w tradycyjnej medycynie azjatyckiej. Znany ze swojego bogatego smaku i aromatu, od wieków wykorzystywany jest w kuchni, zwłaszcza w Japonii, Chinach i Korei. Jednak w ostatnich latach coraz częściej pojawia się pytanie, czy ten popularny składnik nie przekroczył granic zwykłego produktu spożywczego i nie zasłużył na miano nutraceutyku – naturalnego środka odżywczego o właściwościach prozdrowotnych?

Zdrowie na talerzu i w kapsułce: Magia nutraceutyków

Termin „nutraceutyk” pochodzi od połączenia słów „nutrition” (odżywianie) i „pharmaceutical” (farmaceutyczny). Oznacza on naturalne substancje pochodzące od roślin, grzybów czy innych organizmów, które wykazują potencjał wspierania zdrowia, profilaktyki chorób lub łagodzenia ich objawów. W praktyce nutraceutyki mogą być dostępne w formie suplementów diety, herbat, ekstraktów czy innych preparatów, które mają wspomagać funkcjonowanie organizmu.

Twardnik japoński: Kulinarna i zdrowotna perła wśród grzybów

Twardnik japoński jest grzybem uprawianym od 1000 lat. Obecnie jest drugimi najczęściej uprawianym grzybem na świecie, stanowiąc około 25% światowej produkcji grzybów jadalnych. Największym producentem twardnika są Chiny. W Polsce grzyb ten należy jednak do gatunków mało znanych, a jego roczna produkcja nie przekracza kilku ton.

Powszechnie znany jest pod japońską nazwą – „shiitake”. Nazwa ta wywodzi się od słów: „shii” – japońskiej nazwy drzewa, na którym w warunkach naturalnych grzyb ten występuje oraz „take”, co po japońsku znaczy „grzyb”. Jego kapelusz jest zazwyczaj brązowy, o średnicy od 5 do 15 cm. U młodych osobników jest zwykle lekko wypukły, natomiast u starszych – bardziej płaski. Skórka kapelusza jest gładka, pozbawiona śluzu, a na powierzchni mogą się pojawiać drobne pęknięcia lub linie. Trzon jest zwykle kremowy, dość mocny i prosty. Miąższ jest biały, miękki i soczysty.

Grzyb ten, oprócz wyjątkowo aromatycznego smaku, zawiera szereg korzystnych składników odżywczych. Jadalne owocniki twardnika są dobrym źródłem witamin, zwłaszcza z grupy B, witaminy D oraz minerałów (potasu, manganu, żelaza, fosforu, selenu, cynku i miedzi), a także bioaktywnych związków, takich jak lentinan i eritadenina. To właśnie one odpowiadają za liczne właściwości zdrowotne tego grzyba.

Shiitake pod lupą nauki: Dowody na prozdrowotne właściwości grzybów

Jednym z najważniejszych składników aktywnych shiitake są polisacharydy, w tym beta-glukany. Beta-glukany to związki naturalnie występujące w ścianie komórkowej grzybów, które odgrywają kluczową rolę w modulacji układu odpornościowego. Stymulują one makrofagi i limfocyty, zwiększając tym samym zdolność organizmu do zwalczania patogenów i komórek nowotworowych.

Badania nad immunomodulacyjnym działaniem polisacharydów Lentinula edodes rozpoczęły się w latach 80. XX wieku. Dzięki nim potwierdzono, że beta-glukany zawarte w shiitake mają działanie immunostymulujące, tzn. mogą modulować zarówno wrodzoną, jak i nabytą odpowiedź immunologiczną. Ich regularne spożycie może wspomagać organizm w walce z infekcjami, a także działać ochronnie przed chorobami przewlekłymi.

Polisacharydy te wykazują także właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne, przeciwstarzeniowe i przeciwdrobnoustrojowe, co przekłada się na poprawę ogólnego stanu zdrowia. Mimo iż otrzymane wyniki właściwości prozdrowotnych są obiecujące, wymagają kontynuacji i dalszych badań.

Lentinan to naturalny składnik z grupy glukanów obecny w grzybach shiitake, który wspiera układ odpornościowy. Działa na receptory obecne na powierzchni komórek odpornościowych, pobudzając je do działania. Dzięki temu zwiększa produkcję cytokin, wzmacnia fagocytozę i reakcję organizmu na komórki nowotworowe. Badania kliniczne oraz obserwacje sugerują, że stosowanie lentinanu jako uzupełnienia chemioterapii może prowadzić do poprawy jakości życia oraz wydłużenia przeżycia u pacjentów z nowotworami głównie przewodu pokarmowego.

Zainteresowanie przeciwwirusowymi właściwościami lentinanu i innych polisacharydów z grzybów wzrosło podczas pandemii COVID-19. Wówczas wykazano, że beta-glukany pochodzące z grzybni obniżają poziom cytokin biorących udział w burzach cytokinowych występujących podczas infekcji COVID-19 oraz redukują nasilenie infekcji płuc. Przeciwwirusowe działanie analizowano również w innych badaniach klinicznych. Stosowanie lentinanu u pacjentów z HIV dało obiecujące wyniki, sugerując, że związek ten może wspomagać walkę z wirusem, hamując jego namnażanie.

Nie od dziś wiadomo, że wysoki poziom lipidów we krwi może zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Badania z użyciem grzybów wykazały, że spożywanie shiitake  może również przyczynić się do obniżenia średniego poziomu cholesterolu, a u osób z hipercholesterolemią redukować poziom trójglicerydów.

Podsumowanie

Suplementacja grzybami shiitake zdobywa coraz większą popularność. Jak pokazują badania, twardnik japoński to nie tylko aromatyczny składnik dań, ale przede wszystkim naturalne wsparcie dla układu odpornościowego i ogólnego zdrowia. Suplementacja tymi grzybami może przynieść liczne korzyści, szczególnie w okresach zwiększonego ryzyka infekcji czy osłabienia organizmu. Tradycyjne właściwości shiitake oraz zawartość polisacharydów i beta-glukanów potwierdzają, że warto włączyć te grzyby do swojej codziennej diety lub suplementacji. Warto jednak pamiętać, że pomimo bezpieczeństwa stosowania Lentinula edodes, osoby z chorobami autoimmunologicznymi lub stosujące leki immunosupresyjne przed rozpoczęciem suplementacji powinny skonsultować się z lekarzem.

Zadbaj o swoje zdrowie z shiitake – naturalnym źródłem energii i odporności!

Bibliografia

1. Amanullah M., Nahid M., Hosen S., et al., The Nutraceutical Value of Foods and Its Health Benefits: A Review. Health Dynamics. 2024, 1(8): 273-283
2. Lindequist U., Medicinal Mushrooms as Multicomponent Mixtures -Demonstrated with the Example of Lentinula edodes. Journal of Fungi. 2024, 10: 153
3. Siwulski M., Lisiecka J., Sobierajski K., et al., Biologia, właściwości żywieniowe oraz uprawa twardziaka jadalnego Lentinula edodes. Postępy Nauk Rolniczych. 2011, 4: 71-82
4. , Singh G., Verma P. et al., Shiitake Mushrooms: A Medicinal Mushroom for Human Health. Vigyan Varta. 2023, 4 (8): 214-217
5. Ishtiaq A., Maryum A., Mimi X. et al., Therapeutic values and nutraceutical properties of shiitake mushroom (Lentinula edodes): A review. Trends in Food Science & Technology. 2023, 134: 123-135
6. Roszczyk A., Turło J., Zagożdżon R., et al., Immunomodulatory Properties of Polysaccharides from Lentinula edodes. International Journal of Molecular Sciences. 2022, 23: 8980
7. Gordon M., Bihari B., Goosby E., et al., A placebo-controlled trial of the immune modulator, lentinan, in HIV-positive patients: a phase I/II trial. Journal of Medicine. 1998; 29(5-6): 305-330
8. Spim S., Pistila A., Pickler T., et al. Effects of Shiitake Culinary-Medicinal Mushroom, Lentinus edodes (Agaricomycetes), Bars on Lipid and Antioxidant Profiles in Individuals with Borderline High Cholesterol: A Double-Blind Randomized Clinical Trial. International Journal of Medicinal Mushrooms. 2021; 23(7): 1-12

Celem wpisów na blogu jest przedstawienie informacji, poglądów, opinii opartych na wynikach prac badawczych i literaturze ogólnodostępnej. Substancji opisywanych na blogu nie należy traktować jako lekarstw lub produktów farmaceutycznych stosowanych w procesie leczenia chorób. Głównym celem wpisów jest propagowanie zdrowego trybu życia i zbilansowanej diety.

Wszelkie informacje zawarte na blogu objęte są prawami autorskimi majątkowymi. Prawa autorskie przysługują Pharmovit Dystrybucja Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Płocku przy ulicy Kostrogaj 9D. Wszelkie kopiowanie całości bądź części informacji zawartych na blogu bez uprzedniej pisemnej zgody Pharmovit Dystrybucja Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest zabronione.