Aminokwasy (podstawowe cząsteczki budujące białka) dzielimy na endo- i egzogenne. To, do której grupy zalicza się dany związek, wpływa na to, jak bardzo powinniśmy zwracać uwagę na jego ilość w codziennej diecie. Są takie aminokwasy, które organizm jest w stanie samodzielnie wyprodukować, ale i takie, które koniecznie musimy dostarczyć wraz z jedzeniem.

Do której grupy zalicza się glutamina? Choć z założenia nasz ustrój może samodzielnie wytworzyć wystarczające ilości tego aminokwasu, to jednocześnie można wskazać wiele sytuacji, w których rozważa się jej suplementację.

Dlaczego? Czy glutaminy może być „za mało”? Kiedy warto ją suplementować?

Jakie właściwości ma glutamina?

L-glutamina naturalnie powstaje w organizmie człowieka. Jest aminokwasem, który we krwi występuje w najwyższym stężeniu. [1] Buduje białka, ale w pojedynkę ma również duże znaczenie metaboliczne.

Przejdźmy krok po kroku przez właściwości glutaminy po to, by odpowiedzieć sobie na pytanie „dlaczego”.

Glutamina należy do grupy aminokwasów „warunkowo niezbędnych”. Organizm potrafi ją syntetyzować (tak jak wszystkie inne aminokwasy endogenne), ale w pewnych sytuacjach jego własna produkcja staje się niewystarczająco wydajna. [2, 3]

Dlaczego i w jakich sytuacjach wzrasta zapotrzebowanie na glutaminę?

Kiedy zapotrzebowanie na glutaminę wzrasta na tyle, że endogenna (wewnętrzna) synteza przestaje być wystarczająca, może pojawić się potrzeba zwiększenia podaży glutaminy źródłami z zewnątrz. [3]

Dzieje się tak, gdy jesteśmy narażeni na większe obciążenie – w wielu publikacjach określane „stresem”. W tym przypadku nie chodzi jednak o stres psychiczny. Na wzrost zapotrzebowania na glutaminę wpływa przede wszystkim stres fizyczny (dokładniej metaboliczny) – czyli na przykład taki, który wynika z toczących się chorób, urazów, oparzeń, rekonwalescencji po operacjach czy intensywnych treningów. [3]

Wyżej wymienione czynniki mogą zwiększać zapotrzebowanie organizmu na glutaminę nawet o 30-50%. [2]

Dlaczego w takich sytuacjach organizm potrzebuje więcej glutaminy?

• W strukturze chemicznej tego aminokwasu znajdują się atomy azotu.
• Azot jest potrzebny do budowy nowych komórek i regeneracji tkanek.
• Samą glutaminę krążącą we krwi uznaje się za jedno z jego głównych nośników. [1]

Gdy pojawia się wyżej opisany „stres metaboliczny”, organizm robi wszystko, by skutecznie sobie z nim radzić. Przyspiesza tempo zachodzenia pewnych procesów. By jednak te mogły prawidłowo przebiegać, potrzebna jest odpowiednia ilość substratów – m.in. azotu (a co za tym idzie również glutaminy). [1-3]

Glutamina dobrze rozpuszcza się w wodzie, łatwo przemieszcza się w krwioobiegu i jest szybko przenoszona między tkankami. Cząsteczki transportujące kierują ją tam, gdzie trwa intensywna walka ze „stresem” i gdzie zachodzi potrzeba produkcji białek mięśniowych oraz materiału genetycznego w szybko odnawiających się komórkach (m.in. limfocytach – komórkach układu odpornościowego, czy enterocytach – komórkach nabłonka jelit). [2]

Te właściwości warto zapamiętać, ponieważ to właśnie one będą wpływać na efekty pojawiające się w przypadku suplementacji.

Organizm pracuje szybciej, by poradzić sobie ze „stresem”. By jednak wszystkie te etapy faktycznie zachodziły bez trudu, w ustroju musi znajdować się taka ilość glutaminy, która spełni zwiększone potrzeby. [2, 3]

Problem jest taki, że w wielu sytuacjach trudno ocenić, czy te rzeczywiście wzrosły. Nie sposób uchwycić dokładnego momentu, w którym zapotrzebowanie wyraźnie rośnie, ponieważ organizm reguluje poziom glutaminy dynamicznie. [4, 5]

Tutaj pojawia się aspekt świadomej i prawidłowo dobranej suplementacji. Jeśli znamy właściwości poszczególnych składników, wiemy, kiedy ich stosowanie może przynieść konkretne efekty i jednocześnie w odpowiednich momentach sięgamy po dobrej jakości preparaty, możemy w kompleksowy sposób wspierać nasz organizm.

W jakich procesach obecność L-glutaminy jest niezbędna?

Jakie są najważniejsze zadania glutaminy?

• Równowaga kwasowo-zasadowa zależy w dużej mierze od prawidłowej pracy nerek i procesów, które w nich zachodzą. Tutaj swoją rolę ma glutamina. Z jej udziałem powstają jony amonowe (NH4⁺) i jony wodorowęglanowe (HCO3⁻). Jony NH4⁺ są wydalane z moczem, natomiast jony HCO3⁻ „wracają” do krwi. To układ buforujący, który usuwa z krwi nadmiar jonów wodorowych, podnosi pulę wodorowęglanów i w ten sposób utrzymuje jej prawidłowe pH. [6, 7]
• Glutamina nie cechuje się typowymi właściwościami antyoksydacyjnymi. Ma jednak z nimi wiele wspólnego, ponieważ może wspierać syntezę glutationu jako źródło glutaminianu (kwasu glutaminowego) – jednego z trzech aminokwasów budujących ten związek. Glutation to jeden z najważniejszych przeciwutleniaczy w organizmie. [8-10]
• Przy omawianiu kwestii zwiększonego zapotrzebowania na glutaminę, zwróciliśmy uwagę na to, że aminokwas jest wykorzystywany przez komórki układu odpornościowego i komórki błony śluzowej jelit. [3] Warto, by wybrzmiał fakt, że o ile faktycznie wyróżnia się stany, w których to zapotrzebowanie szczególnie rośnie, tak nawet bez dodatkowych czynników glutamina jest w tych obszarach potrzebna. Glutamina ma dwa główne zadania – można porównać ją do cegiełki (materiału budulcowego) i paliwa (substratu energetycznego). [1-3]

Jak właściwości glutaminy przekładają się na skuteczność jej suplementacji?

Wraz z postępem nauki stopniowo poznawaliśmy kolejne właściwości glutaminy. Z każdym kolejnym krokiem badacze coraz lepiej pokazywali, że ten aminokwas (jako źródło – nośnik i donor – azotu) jest ważnym substratem dla szybko dzielących się tkanek. Równolegle pojawiał się wątek udziału w mechanizmach antyoksydacyjnych (m.in. jako pośredni składnik produkcji glutationu). [1-3]

Zaskoczeniem nie było więc to, że zaczęły pojawiać się prace, w których podejmowano próby badania wpływu suplementowania glutaminy na organizm.

Głównym celem wielu analiz było sprawdzenie, czy dodatkowa podaż tego aminokwasu może pozytywnie wpływać na przebieg procesów metabolicznych, w których naturalnie produkowana glutamina ma swój udział.

Aby możliwe było rzetelne sprawdzenie potencjalnych efektów L-glutaminy, grupy badawcze uzględniają głównie pacjentów w stanach stresu metabolicznego – czyli takich pacjentów, u których prawdopodobne jest występowanie obniżonego stężenia glutaminy lub jej zwiększonego zużycia.

I tak, najczęściej brano pod uwagę osoby, które:

• potrzebują wsparcia odporności – w badaniach wykazano, że L-glutamina może poprawiać funkcjonowanie komórek układu immunologicznego, które są odpowiedzialne za szybkie zwalczanie infekcji; [3, 11, 12]
• doświadczają przewlekłych problemów żołądkowo-jelitowych – wybrane publikacje wskazują na skuteczność suplementacji w unormowaniu pracy przewodu pokarmowego i poprawie szczelności nabłonka jelitowego (szczególnie u osób cierpiących na IBS); [13, 14]
• zmagają się z chorobami, w których ważne jest wsparcie antyoksydacyjne (m.in. cukrzycą, otyłością, miażdżycą) – po regularnym przyjmowaniu L-glutaminy odnotowywano w tych grupach pacjentów m.in. zmniejszenie stężeń parametrów świadczących o przewlekłym stanie zapalnym; [15, 16]
• intensywnie trenują – w części badań obserwowano szybszą regenerację po wysiłku (mniejsze nasilenie bolesności mięśni i szybszy powrót siły). [17-19]

Publikacji dotyczących efektów suplementacji glutaminą jest wiele, a ich liczba, która z roku na rok rośnie, jest tylko dowodem na to, jak duży potencjał kryje się w tym związku. Przy tym zawsze warto pamiętać, że suplementacja z definicji jest uzupełnieniem – pełnowartościowej diety, zdrowych nawyków i ogólnie świadomego podejścia do dbałości o swój styl życia.

Katarzyna Szafraniec
Dietetyk kliniczny

Absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów
Śląskich we Wrocławiu. Specjalizuje się w dietetyce
klinicznej i prowadzeniu edukacji żywieniowej.

Bibliografia

1. Dos Santos, K., Bertho, G., Baudin, M., & Giraud, N. (2024). Glutamine: A key player in human metabolism as revealed by hyperpolarized magnetic resonance. Progress in Nuclear Magnetic Resonance Spectroscopy, 144, 15-39.
2. Newsholme, P., Diniz, V. L. S., Dodd, G. T., & Cruzat, V. (2023). Glutamine metabolism and optimal immune and CNS function. Proceedings of the Nutrition Society, 82(1), 22-31.
3. Cruzat, V., Macedo Rogero, M., Noel Keane, K., Curi, R., & Newsholme, P. (2018). Glutamine: metabolism and immune function, supplementation and clinical translation. Nutrients, 10(11), 1564.
4. Blaauw, R., Nel, D. G., & Schleicher, G. K. (2020). Plasma glutamine levels in relation to intensive care unit patient outcome. Nutrients, 12(2), 402.
5. Nienaber, A., Dolman, R. C., Van Graan, A. E., & Blaauw, R. (2015). Prevalence of glutamine deficiency in ICU patients: a cross-sectional analytical study. Nutrition Journal, 15(1), 73.
6. Hakvoort, T. B., He, Y., Kulik, W., Vermeulen, J. L., Duijst, S., Ruijter, J. M., … & Lamers, W. H. (2017). Pivotal role of glutamine synthetase in ammonia detoxification. Hepatology, 65(1), 281-293.
7. Weiner, I. D., & Verlander, J. W. (2013). Renal ammonia metabolism and transport. Comprehensive Physiology, 3(1), 201-220.
8. Giustarini, D., Milzani, A., Dalle-Donne, I., & Rossi, R. (2023). How to increase cellular glutathione. Antioxidants, 12(5), 1094.
9. Vašková, J., Kočan, L., Vaško, L., & Perjési, P. (2023). Glutathione-related enzymes and proteins: a review. Molecules, 28(3), 1447.
10. Kubát, M., Roušarová, E., Roušar, T., & Česla, P. (2024). Recent advances in separation methods for characterization of glutathione metabolism and dietary supplementation. TrAC Trends in Analytical Chemistry, 176, 117751.
11. Cengiz, M., Uysal, B. B., Ikitimur, H., Ozcan, E., Islamoğlu, M. S., Aktepe, E., … & Yavuzer, S. (2020). Effect of oral l-Glutamine supplementation on Covid-19 treatment. Clinical nutrition experimental, 33, 24-31.
12. Różański, H. (2021). Naturalne metody podnoszenia odporności na infekcje. Immunożywienie. Herbalism, 7(1), 153-174.
13. Zhou, Q., Verne, M. L., Fields, J. Z., Lefante, J. J., Basra, S., Salameh, H., & Verne, G. N. (2019). Randomised placebo-controlled trial of dietary glutamine supplements for postinfectious irritable bowel syndrome. Gut, 68(6), 996-1002.
14. Rastgoo, S., Ebrahimi-Daryani, N., Agah, S., Karimi, S., Taher, M., Rashidkhani, B., … & Hekmatdoost, A. (2021). Glutamine supplementation enhances the effects of a low FODMAP diet in irritable bowel syndrome management. Frontiers in Nutrition, 8, 746703.
15. Hasani, M., Mansour, A., Asayesh, H., Djalalinia, S., Mahdavi Gorabi, A., Ochi, F., & Qorbani, M. (2021). Effect of glutamine supplementation on cardiometabolic risk factors and inflammatory markers: a systematic review and meta-analysis. BMC cardiovascular disorders, 21(1), 190.
16. Mansour, A., Mohajeri-Tehrani, M. R., Qorbani, M., Heshmat, R., Larijani, B., & Hosseini, S. (2015). Effect of glutamine supplementation on cardiovascular risk factors in patients with type 2 diabetes. Nutrition, 31(1), 119-126.
17. Legault, Z., Bagnall, N., & Kimmerly, D. S. (2015). The influence of oral L-glutamine supplementation on muscle strength recovery and soreness following unilateral knee extension eccentric exercise. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 25(5), 417-426.
18. Córdova-Martínez, A., Caballero-García, A., Bello, H. J., Pérez-Valdecantos, D., & Roche, E. (2021). Effect of glutamine supplementation on muscular damage biomarkers in professional basketball players. Nutrients, 13(6), 2073.
19. Lu, T. L., Zheng, A. C., Suzuki, K., Lu, C. C., Wang, C. Y., & Fang, S. H. (2024). Supplementation of L-glutamine enhanced mucosal immunity and improved hormonal status of combat-sport athletes. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 21(1), 2300259.

Celem wpisów na blogu jest przedstawienie informacji, poglądów, opinii opartych na wynikach prac badawczych i literaturze ogólnodostępnej. Substancji opisywanych na blogu nie należy traktować jako lekarstw lub produktów farmaceutycznych stosowanych w procesie leczenia chorób. Głównym celem wpisów jest propagowanie zdrowego trybu życia i zbilansowanej diety.

Wszelkie informacje zawarte na blogu objęte są prawami autorskimi majątkowymi. Prawa autorskie przysługują Pharmovit Dystrybucja Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Płocku przy ulicy Kostrogaj 9D. Wszelkie kopiowanie całości bądź części informacji zawartych na blogu bez uprzedniej pisemnej zgody Pharmovit Dystrybucja Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest zabronione.