Właściwości L-karnityny często sprowadza się do jednego zdania – „pomaga spalać tłuszcz”. To wygodny i mocno marketingowy slogan, który tak naprawdę ma niewiele wspólnego z tym, jak ten związek faktycznie działa w organizmie. W tej kwestii jest czemu się przyglądać i właśnie to robimy w tym artykule.

Wyjaśniamy, jakie są dokładne właściwości L-karnityny, kiedy warto pomyśleć o suplementacji i dlaczego należy wybierać preparaty zwracając uwagę na ich dokładny skład.

L-karnityna, tłuszcze i energia – co mają ze sobą wspólnego?

Zaczniemy od stosunkowo dużego uproszczenia. L-karnityna zajmuje się „transportowaniem cząsteczek tłuszczu”. [1, 2] Tym stwierdzeniem budujemy proste i jednocześnie trafne skojarzenie, które zdecydowanie warto rozwinąć.

Nie chodzi tutaj o przemieszczanie tłuszczu po całym organizmie, ale o bardzo konkretny etap pracy komórek – takich, które wykorzystują długołańcuchowe kwasy tłuszczowe jako źródło energii. [1-3] Dobrym przykładem są:

• komórki mięśni szkieletowych,
• komórki mięśnia sercowego,
• hepatocyty, czyli komórki wątroby. [1, 4, 5]

Wszystkie te komórki cechują się wysokim zapotrzebowaniem energetycznym i tworzą tkanki, które cały czas bardzo intensywnie pracują. Ich prawidłowe funkcjonowanie jest bezpośrednio zależne od sprawnej produkcji ATP (energii). [1-3]

Komórki o wysokim zapotrzebowaniu energetycznym zwykle mają więcej mitochondriów, ponieważ to właśnie te struktury są miejscem wytwarzania ATP (w popularnonaukowych publikacjach często nazywa się je „fabrykami energii” – trafnie i bardzo obrazowo). [1, 5]

Większa liczba mitochondriów wiąże się z większą zdolnością do utleniania kwasów tłuszczowych. Jednocześnie oznacza też większe zapotrzebowanie na sprawne dostarczanie tych kwasów (dokładnie ich reszt acylowych). [1-3, 5] Gdy tak się dzieje, w mitochondriach zachodzi szereg złożonych procesów, które skutkują właśnie wytworzeniem energii.

Tak zatoczyliśmy małe koło i możemy wrócić do roli L-karnityny, która odpowiada właśnie za ten transport. Bez udziału karnityny cały proces jest utrudniony, ponieważ cząsteczki tłuszczów (w uproszczeniu, bo dokładnie chodzi o długołańcuchowe acylo-CoA) nie są w stanie samodzielnie pokonać wewnętrznej błony mitochondrialnej. [1-3]

L-karnityna – czy musimy dostarczać ją w diecie?

Organizm produkuje L-karnitynę z wykorzystaniem dwóch aminokwasów – lizyny i metioniny. [1] Obie te cząsteczki są egzogenne – czyli zaliczają się do grupy tych, które bezwzględnie muszą być dostarczane z dietą, ponieważ nie jesteśmy w stanie wytworzyć ich w ilościach pokrywających zapotrzebowanie. [6]

Mimo że proces syntezy L-karnityny zachodzi w naszym organizmie (głównie w wątrobie i nerkach), to nie jest on całkowicie autonomiczny. [1] Wymaga dostarczenia określonych składników z dietą. Do prawidłowej produkcji potrzebne są dwa wspomniane wcześniej aminokwasy oraz szereg innych niezbędnych związków (kofaktorów). Można wskazać tutaj m.in. witaminę C, witaminę B6, niacynę i żelazo. [1, 7]

Szacuje się, że endogenna synteza pokrywa około 25% zapotrzebowania na L-karnitynę. Większą część mamy dostarczać poprzez dietę – głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego. [1, 7, 8] Mimo tego równocześnie pojawiają się dowody na to, że u osób praktykujących diety wegańskie i wegetariańskie (czyli takie, które ograniczają spożycie najlepszych źródeł tego składnika) stężenie L-karnityny faktycznie jest niższe, ale wciąż utrzymuje się na prawidłowym poziomie. [9, 10]

Niektórzy autorzy publikacji naukowych zwracają uwagę na to, że efekty przyjmowania L-karnityny są uzależnione od tego, czy nasz organizm rzeczywiście będzie miał powód, by „zareagować” na dodatkową podaż tego związku. [9]

Wynika to z faktu, że sama suplementacja nie uruchamia nowych szlaków metabolicznych i nie wzmacnia działania karnityny ponad fizjologiczne możliwości komórek. [9] Takie stwierdzenia dotyczą jednak procesów, które opisaliśmy powyżej – czyli wszystkich tych, które mają być związane z „produkcją energii”.

W warunkach prawidłowego odżywienia i przy niczym niezaburzonym przebiegu procesów wewnętrznej produkcji L-karnityny nie uznaje się jej za związek niezbędny w diecie. [1, 7-9] Nie znajdziemy jej przecież w „Normach żywienia dla populacji Polski”. [11]

Mimo tego może się nim stać. Co więcej, wskazuje się sytuacje, w których jej suplementacja może przynosić dodatkowe efekty. I tu warto się na chwilę zatrzymać.

Dzieje się tak wtedy, gdy produkcja L-karnityny jest niewystarczająca – na przykład przy niedoborach białka i innych niezbędnych mikroskładników, chorobach wątroby lub nerek czy przy wrodzonych zaburzeniach związanych z pracą mitochondriów. [1, 12-15]

Czy tylko w takich sytuacjach warto sięgać po suplementy diety? Zgodnie z naszym wcześniejszym wtrąceniem, okazuje się, że nie. W ciągu ostatnich lat pojawiło się wiele publikacji, które były poświęcone badaniu efektów suplementowania L-karnityny. Ich wyniki mogą być podstawą do stworzenia listy grup pacjentów, u których zwiększona podaż tego składnika może przynosić wymierne korzyści.

Suplementacja L-karnityny – kiedy ma sens i jakie korzyści przynosi?

Żeby mówić o „skuteczności”, trzeba od razu doprecyzować fakt, że w badaniach L-karnityna rzadko daje „zero-jedynkowy” efekt, ale częściej wpływa na pośrednie parametry (markery laboratoryjne, objawy czy wybrane wskaźniki funkcjonalne). Jednak już takie działanie jest w stanie przekładać się na określenie konkretnych korzyści, które mogą być wskazaniem do rozpoczęcia suplementacji.

Piszemy o tym dlatego, aby podkreślić, że każdy suplement diety może być stosowany w konkretnym celu, ale nigdy nie zastąpi dbałości o podstawy.

Suplementację L-karnityny rozważa się u:

• osób aktywnych fizycznie w celu poprawienia regeneracji po wysiłku i zmniejszenia zakwasów (DOMS) – takie efekty pośrednio mogą przełożyć się na poprawę wyników sportowych; [16, 17]
• mężczyzn zmagających się z niepłodnością – regularne przyjmowanie L-karnityny może poprawiać parametry nasienia; [18, 19]
• osób z objawami ze strony układu nerwowego, w tym z obniżonym nastrojem lub przewlekłym zmęczeniem psychicznym – szczególnie w badaniach z zastosowaniem acetylo-L-karnityny obserwowano poprawę w zakresie wybranych funkcji poznawczych oraz zmniejszenia nasilenia objawów depresyjnych; [20, 21]
• pacjentów z wybranymi zaburzeniami metabolicznymi i chorobami przewlekłymi – w tej grupie suplementacja jest analizowana głównie pod kątem przeciwutleniających właściwości związku (wpływu L-karnityny na markery stanu zapalnego i stresu oksydacyjnego). [22]

Formy L-karnityny – co trzeba wiedzieć na ten temat?

L-karnityna to nazwa związku, który działa w organizmie. W suplementach diety nie ma on jednak „czystej postaci” i najczęściej występuje w formie, którą można porównać do swego rodzaju nośnika głównej substancji czynnej.

Najważniejsze (i najlepiej przebadane) to:

• winian L-karnityny (połączenie L-karnityny z kwasem winowym),
• acetylo-L-karnityna HCl (forma, w której do cząsteczki L-karnityny dołączona jest grupa acetylowa).

Czym się różnią? Można powiedzieć, że obie dostarczają tej samej „cząsteczki bazowej”, ale forma każdego z nich wpływa na sposób wykorzystania w organizmie.

• Po przyjęciu suplementu diety z winianem L-karnityny związek pozostaje głównie w puli obwodowej – we krwi i w mięśniach. Z tego względu jego działanie analizuje się przede wszystkim w tych obszarach i co za tym idzie przede wszystkim w odniesieniu do wysiłku fizycznego. [16, 17]
• W przypadku preparatów z acetylo-L-karnityną HCl ich wpływ potwierdza się w innym obszarze, ponieważ dzięki swojej budowie łatwiej docierają do ośrodkowego układu nerwowego. [20, 21, 23]

Warto jednocześnie zaznaczyć, że różnice między winianem L-karnityny a acetylo-L-karnityną nie oznaczają całkowicie różnych zakresów działania. W obu przypadkach suplementacja prowadzi do zwiększenia puli L-karnityny w organizmie.

Katarzyna Szafraniec
Dietetyk kliniczny

Absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów
Śląskich we Wrocławiu. Specjalizuje się w dietetyce
klinicznej i prowadzeniu edukacji żywieniowej.

Bibliografia

1. Longo, N., Frigeni, M., & Pasquali, M. (2016). Carnitine transport and fatty acid oxidation. Biochimica et biophysica acta (BBA)-molecular cell research, 1863(10), 2422-2435.
2. Nałęcz, K. A., Nałęcz, M. (2016). Karnityna – mitochondria i nie tylko. Postępy Biochemii, 62 (2), 85-93.
3. Liang, K. (2023). Mitochondrial CPT1A: Insights into structure, function, and basis for drug development. Frontiers in pharmacology, 14, 1160440.
4. Virmani, M. A., & Cirulli, M. (2022). The role of l-carnitine in mitochondria, prevention of metabolic inflexibility and disease initiation. International journal of molecular sciences, 23(5), 2717.
5. Hryniewiecka, L., & Piasecka, M. (2021). Morfologia i funkcja mitochondriów. W: Seminaria z cytofizjologii: podręcznik dla studentów medycyny, weterynarii i biologii. Wyd, 3, 179-196.
6. Szpetnar, M. (2014). 6. Aminokwasy, peptydy, białka. Chemia organizmów żywych, 96.
7. Gnoni, A., Longo, S., Gnoni, G. V., & Giudetti, A. M. (2020). Carnitine in human muscle bioenergetics: can carnitine supplementation improve physical exercise?. Molecules, 25(1), 182.
8. Lin, X., Adams, S. H., Vockley, J., & Odle, J. (2024). Carnitine. Advances in Nutrition, 15(12), 100336.
9. National Institutes of Health. (2023). Carnitine. Fact Sheet for Health Professionals. Pobrane z: https://ods.od.nih.gov/factsheets/Carnitine-HealthProfessional/
10. Blancquaert, L., Baguet, A., Bex, T., Volkaert, A., Everaert, I., Delanghe, J., … & Derave, W. (2018). Changing to a vegetarian diet reduces the body creatine pool in omnivorous women, but appears not to affect carnitine and carnosine homeostasis: a randomised trial. British Journal of Nutrition, 119(7), 759-770.
11. Rychlik, E., Stoś, K., Woźniak, A., Mojska, H. (2024). Normy żywienia dla populacji Polski. Warszawa: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy.
12. Olek, R. (2020). Suplementacja karnityną-dwie strony medalu. Kosmos, 69(4), 777-784.
13. Alhasaniah, A. H. (2023). l-carnitine: Nutrition, pathology, and health benefits. Saudi Journal of Biological Sciences, 30(2), 103555.
14. Sharma, B., & Yadav, D. K. (2023). L-Carnitine and chronic kidney disease: a Comprehensive Review on Nutrition and Health perspectives. Journal of Personalized Medicine, 13(2), 298.
15. Almannai, M., Alfadhel, M., & El-Hattab, A. W. (2019). Carnitine inborn errors of metabolism. Molecules, 24(18), 3251.
16. Yarizadh, H., Shab-Bidar, S., Zamani, B., Vanani, A. N., Baharlooi, H., & Djafarian, K. (2020). The effect of L-carnitine supplementation on exercise-induced muscle damage: a systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Journal of the American College of Nutrition, 39(5), 457-468.
17. Fukata, E., Pribadi, H. P., & Sugiarto, D. (2024). L-carnitine supplementation decreases post-exercise blood lactate levels and enhances aerobic capacity in trained individuals: systematic review and meta-analysis. Trends in Sport Sciences, 31(3).
18. Ma, X., Yang, Y., Liu, S., Cui, Y., & Wu, J. (2025). Meta-analysis of the efficacy and safety of L-carnitine and N-acetylcysteine monotherapy for male idiopathic infertility. Rev Int Androl, 23(1), 1-12.
19. Zaręba, K., & Jakiel, G. (2020). Wpływ L-karnityny i acetylo-L-karnityny na płodność mężczyzn. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 5(3), 143-148.
20. Veronese, N., Stubbs, B., Solmi, M., Ajnakina, O., Carvalho, A. F., & Maggi, S. (2018). Acetyl-L-carnitine supplementation and the treatment of depressive symptoms: a systematic review and meta-analysis. Psychosomatic Medicine, 80(2), 154-159.
21. Wang, W., Pan, D., Liu, Q., Chen, X., & Wang, S. (2024). L-carnitine in the treatment of psychiatric and neurological manifestations: a systematic review. Nutrients, 16(8), 1232.
22. Fathizadeh, H., Milajerdi, A., Reiner, Ž., Amirani, E., Asemi, Z., Mansournia, M. A., & Hallajzadeh, J. (2020). The effects of L-carnitine supplementation on indicators of inflammation and oxidative stress: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of Diabetes & Metabolic Disorders, 19(2), 1879-1894.
23. Nie, L. J., Liang, J., Shan, F., Wang, B. S., Mu, Y. Y., Zhou, X. H., & Xia, Q. R. (2021). L-carnitine and acetyl-L-carnitine: potential novel biomarkers for major depressive disorder. Frontiers in psychiatry, 12, 671151.

Celem wpisów na blogu jest przedstawienie informacji, poglądów, opinii opartych na wynikach prac badawczych i literaturze ogólnodostępnej. Substancji opisywanych na blogu nie należy traktować jako lekarstw lub produktów farmaceutycznych stosowanych w procesie leczenia chorób. Głównym celem wpisów jest propagowanie zdrowego trybu życia i zbilansowanej diety.

Wszelkie informacje zawarte na blogu objęte są prawami autorskimi majątkowymi. Prawa autorskie przysługują Pharmovit Dystrybucja Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Płocku przy ulicy Kostrogaj 9D. Wszelkie kopiowanie całości bądź części informacji zawartych na blogu bez uprzedniej pisemnej zgody Pharmovit Dystrybucja Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest zabronione.